Wilk w Wielkopolskim Parku Narodowym

W historii Wielkopolskiego Parku Narodowego, a jest to już ponad 61 lat, nagrania migrującego wilka przejściem dla zwierząt miały miejsce trzy razy: 11 grudnia 2011 roku (nagranie nocne), 17 maja 2013 roku (nagranie dzienne) i 30 marca 2018 roku (nagranie dzienne). Informacje o prawidłowym rozpoznaniu gatunku zostały potwierdzone przez Pana Profesora Andrzeja Bereszyńskiego.

Przejście dla zwierząt znajduje się na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, nad drogą krajową nr 5 Poznań – Wrocław w okolicy miejscowości Dębienko i od 11 lat objęte jest stałym, całodobowym monitoringiem.

Wilki w Polsce: Co o nich wiemy?

Wilk (Canis lupus) jest chroniony w Polsce od 1998 roku. Obecnie jego status ochrony ścisłej jest regulowany przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r.
w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Możliwe jest dla niego ustanowienie strefy ochronnej do 500 m od miejsca rozrodu (najczęściej nory), w okresie od 1 kwietnia do 31 sierpnia. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (tak jak do wszystkich innych zwierząt objętych ochroną) zabronione jest zabijanie wilków, a także ich okaleczanie, chwytanie, płoszenie, przetrzymywanie, niszczenie nor i niepokojenie przebywających w nich zwierząt. Wilk znajduje się w załączniku Konwencji Berneńskiej wymieniającym gatunki ściśle chronione. Podlega on także Konwencji Waszyngtońskiej w sprawie międzynarodowego zakazu handlu wymierającymi gatunkami zwierząt. Jest również wymieniony w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej jako gatunek priorytetowy.

Wilk w Wielkopolskim Parku Narodowym – 30.03.2018 r.

Wilk należy do rodziny psowatych Canidae, której przedstawicielami są między innymi szakale, kojoty, lisy i psy domowe. Podstawową jednostką socjalną w wilczej społeczności jest wataha, czyli grupa osobników, które wspólnie polują, wędrują i odpoczywają. Wilcza rodzina potrzebuje obszaru od 100 do 300 km2. Wielkość watahy liczy zazwyczaj od 4 do 6 osobników; liczebność zależy przede wszystkim od dostępności odpowiedniej bazy pokarmowej (im więcej pokarmu tym terytorium mniejsze) i schronień. Wataha składa się z samca (basiora), samicy (wadery) i młodego pokolenia jakim są tegoroczne szczenięta i ich o rok starsze rodzeństwo; czasem pojawia się brat basiora albo siostra wadery. Zdarza się, że do watahy dołącza obcy wilk, który zostaje zaakceptowany i staje się członkiem rodziny. W stadzie dowodzi najsilniejsza para dorosłych wilków zwana parą alfa. Wilki samotne to najczęściej młodociane osobniki, które opuszczają watahę w poszukiwaniu nowego terytorium i partnera. Ale niektóre samotnie wędrujące wilki to osobniki dorosłe, które w wyniku konkurencji w watasze zmuszone są ją opuścić. W stadzie obowiązuje hierarchia, a poszczególne osobniki komunikują się między sobą mowa ciała; postawą i mimiką (specyficzne ułożenie uszu) oraz wydając charakterystyczne dźwięki (wycie, szczekanie, warczenie, skomlenie, piski itd.), a także wydzielając feromony i znacząc teren odchodami. Wilki mają doskonały węch i słuch. Wzrok wilka podobnie jak i psa nie jest najlepszym zmysłem tego drapieżnika; (w dzień widzą gorzej od człowieka, w nocy zdecydowanie lepiej). Wilki są wędrowcami, potrafią w ciągu doby, w razie potrzeby, pokonać kilkadziesiąt kilometrów, ale najczęściej przebywają na swoim terytorium.

Z wilkiem ma wiele wspólnych cech nasz pies domowy, który od niego pochodzi. Wilk w porównaniu do psa ma wyższą, choć stosunkowo wąską, klatkę piersiową i dłuższy tułów. Nogi jego są długie, przystosowane do szybkiego przemieszczania się na duże odległości oraz do poruszania się w głębokim śniegu. Łokcie są skierowane częściowo do wewnątrz, a stopy na zewnątrz, przez co przednia i tylna noga tej samej strony ciała poruszają się w tej samej linii. Kończyny przednie wilka, tak samo jak psa, są zakończone pięcioma palcami (jeden z nich nie dotyka powierzchni gruntu), a tylne czterema. Długość wilczego tropu wynosi 10–13 cm, a szerokości 8–9 cm. Jeśli wataha idzie truchtem, (tak zwany „wilczy trucht”) to trudno jest policzyć ilość wilków, gdyż stąpają one „trop w trop” zostawiając tylko jeden ślad. Poruszają się w ten sposób, gdyż jest im łatwiej, a nie dlatego jak powszechnie się sądzi by zmylić człowieka.

Naturalnym pokarmem wilka na całym świecie są dzikie ssaki kopytne, w Polsce głównie jelenie, dziki i sarny. Podstawowa dieta uzupełniana jest mniejszymi gatunkami takimi jak: zające, bobry, ptaki, ryby, płazy, gady a nawet owoce leśne i grzyby. Młode otrzymują częściowo przeżuty pokarm od wszystkich członków watahy.

Wilki odgrywają bardzo ważną rolę w ekosystemie – dokonują naturalnej selekcji. Ich ofiarami najczęściej są osobniki stare, chore i osłabione, a także zwierzęta młode poniżej pierwszego roku życia. Należy pamiętać, iż wilki zawsze polują z głodu, a nie z chęci zabicia ofiary. Nie atakują ludzi, są płochliwe, wręcz boją się ludzi i przed nimi uciekają.

Populacja wilka w Polsce szacowana jest na ponad 1000 osobników. Bytują one we wszystkich większych lasach północno-wschodniej i wschodniej części kraju, w Karpatach
i w Sudetach oraz w Polsce zachodniej (Puszcza Notecka, Puszcza Zielonka). Wybierają do życia obszary o wysokiej lesistości, niskim zagęszczeniu dróg i najczęściej z dala od aglomeracji miejskich.

Długodystansowe wędrówki wilków pokazują jak ważne jest prawidłowe rozmieszczenie korytarzy ekologicznych, które pozwalają na swobodne migrowanie i wymianę genów pomiędzy populacjami. Dla przykładu, młody wilk o imieniu Alan w 2009 roku przemierzył przez środkową Europę ponad 1400 km. Migrował z Niemiec, przez Polskę na Litwę i Białoruś. Odwiedził cztery kraje i sześć polskich województw: lubuskie, zachodniopomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie i podlaskie. Tak ważne jest pozostawienie niezabudowanych korytarzy migracyjnych (ekologicznych), aby zwierzęta mogły swobodnie przemieszczać się w celu poszukiwania partnera, pokarmu czy miejsca rozrodu.

Wilki Wielkopolskim Parku Narodowym 2018

Wielkopolski Park Narodowy ma powierzchnię ponad 7,5 tys. ha, w tym 4,5 tys. ha lasu czyli 45 km2 – jak wynika z badań naukowych jest to stanowczo za mała powierzchnia, aby wilcze watahy zechciały tu zostać na stałe. Wilki uchwycone okiem kamery w Parku to najprawdopodobniej osobniki migrujące, ale… czas pokaże. Może kiedyś wilki będę stałymi mieszkańcami Parku. Byłaby to piękna wizytówka i świadectwo bogactwa ekosystemów tego cennego obszaru.

dr inż. Małgorzata Górna

główny specjalista ds. ochrony przyrody

Wielkopolski Park Narodowy

Kadry z sekwencji filmowych z zarejestrowanymi wilkami na przejściu dla zwierząt w Wielkopolskim Parku Narodowym; w 2011 rok (nagranie nocne), w 2013 rok (nagranie dzienne) i w 2018 roku (nagranie dzienne). Źródło: WPN.