IPN chce usunąć pomnik w Puszczykowie. Mieszkańcy mówią „nie”

Warszawski Instytut Pamięci Narodowej dąży do usunięcia „pomnika niepodległości” w Puszczykowie, stojącego nieopodal dworca i zastąpienie go zupełnie nową formą upamiętnienia. Pomnik wpisał się w puszczykowski krajobraz, a działania IPN krytykowane są przez mieszkańców i organizacje społeczne. O sprawie poinformowało Cyfrowe Lapidarium Poznania.

Pomnik z podobiznami czerwonoarmistów

Pomnik stojący nieopodal puszczykowskiego dworca kolejowego powstał w latach 50. XX wieku jako wyraz wdzięczności dla Armii Radzieckiej za oswobodzenie Puszczykowa. – Pozostałością z tego okresu są płaskorzeźby, jakoby przedstawiające czerwonoarmistów, o czym według IPN świadczą „charakterystyczne dla uzbrojenia Armii Czerwonej” „pepesze”, dzierżone przez żołnierzy – tłumaczy autor Cyfrowego Lapidarium Poznania, który o sprawie poinformował w mediach społecznościowych.

Pomnik nie jest dziełem anonimowego artysty: autorem projektu obelisku jest znany w naszych okolicach rzeźbiarz, malarz i scenograf, Józef Kaliszan, który jest również autorem wielu charakterystycznych rzeźb plenerowych, stojących w Poznaniu, m.in. „Zrywu” na Cytadeli, popiersia dr. Karola Marcinkowskiego w poznańskiej Akademii Medycznej czy Pomnika Martyrologii Żydowskiej na skrzyżowaniu ulicy Królowej Jadwigi i Górnej Wildy. – Uchodzi za lokalnego „klasyka”, jednak dla IPN był artystą „na usługach komunistycznego reżimu” – tak o artyście pisze Cyfrowe Lapidarium Poznania.

Charakterystyczny obelisk został zdekomunizowany na początku lat 90., gdy puszczykowski samorząd podjął decyzję o zmianie wymowy tego pomnika. Ze szczytu zdjęto sowiecką gwiazdę, a miejsce odtąd honoruje „wszystkich, którzy oddali życie za Ojczyznę”. Na jego szczycie pojawiło się polskie godło państwowe, czyli orzeł w koronie. Pomnik ten, jakich w Puszczykowie wiele nie ma, stał się miejscem składania wieńców podczas Narodowego Święta Niepodległości. Tablica z inskrypcją wymieniana była dotąd dwukrotnie, a dokonywane zmiany finansowane były z publicznych pieniędzy.

„Nie widzimy sensu usuwania pomnika”

Pod informacją o podjęciu formalnych działań związanych z likwidacją obelisku, pojawiło się sporo komentarzy mieszkańców Puszczykowa. – Obecny napis (a zarazem przesłanie) chyba jednoznacznie uzasadnia pozostawienie pomnika – stwierdził pan Jacek. – Tym bardziej, że wpisał się od dziesięcioleci w krajobraz Puszczykowa. I w pamięć lat młodzieńczych: pamiętam „czyny społeczne”, w ramach których, jako uczniowie puszczykowskiej podstawówki, sprzątaliśmy otoczenie pomnika… – dodał. Głos zabrała także organizacja społeczna „Nasze Puszczykowo”:
– W zasadzie nic dodać nic ująć – podkreślili. – Nasze Puszczykowo nie widzi sensu usuwania pomnika (jego aktualny wydźwięk jest jednoznacznie pozytywny i jest raczej wiązany z upadkiem komunizmu oraz odzyskaniem niepodległości, niż z gloryfikacją okupanta). Nie widzimy także sensu zmian w bezpośrednim otoczeniu – jest jak najbardziej adekwatne do miejsca oraz okoliczności przyrody – podsumowało stowarzyszenie.

Jeden z mieszkańców zapytał także, jaki koszt dla miasta stanowić będzie zamiana obelisku na inny pomnik. – Nie „miasto”, a podatników – podkreśla Cyfrowe Lapidarium Poznania. – Pomnik stoi na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, na działce Skarbu Państwa. Faktycznie mieszkańcy Puszczykowa i miejscy urzędnicy mogą nie mieć żadnego wpływu na los obelisku, a decyzja zapadnie na szczeblu wojewódzkim i centralnym – podkreślił autor.

Jak dowiedzieliśmy się z nieoficjalnych źródeł, w sprawie interweniował w IPN poseł Adam Szłapka.

Usunięcie obelisku stworzy precedens

Cyfrowe Lapidarium Poznania to działalność społeczna, w której jego twórca – Paweł Skrzypalik – w wirtualnej przestrzeni opisuje i dokumentuje funeralną historię miasta Poznania i jego okolic. Autor wielokrotnie występuje w roli eksperta przy inicjatywach zmierzających do upamiętnienia dawnych mieszkańców, a w swojej internetowej działalności opisuje miejsca pamięci, cmentarze i miejsca, które warto ustrzec przed zapomnieniem.

W tej sprawie stanowisko autora jest jasne: – Owszem, płaskorzeźby z sołdatami można usunąć, a otoczenie puszczykowskiego pomnika należy uporządkować, nie znajduję jednak racjonalnego uzasadnienia dla całkowitej wymiany obelisku i zastąpienia go przeciętnej urody standardowym projektem – podsumowuje. – Ponadto autor projektu, Józef Kaliszan, zrealizował upamiętnienia nadal istniejące w miejscach kojarzonych z hitlerowskim terrorem z okresu niemieckiej okupacji (np. Żabikowo) – usunięcie Kaliszana stworzy precedens i otworzy drogę do likwidacji kolejnych pomników jego autorstwa… – dodaje autor.