Wstrzymano program Czyste Powietrze. Kontrowersje i niepokój mieszkańców

Mieszkańcy Mosiny i regionu z niepokojem przyjęli informację o nagłym zawieszeniu naboru wniosków do programu „Czyste Powietrze”. Decyzję ogłoszono 28 listopada, czego efektem jest wstrzymanie możliwości składania wniosków o dofinansowanie, co najmniej do wiosny 2025 roku. Program od lat cieszył się dużym zainteresowaniem, także wśród mieszkańców Mosiny, która znalazła się w niechlubnej liście miast odnotowujących największą liczbę dni smogowych w roku.

Reforma czy chaos?

Decyzję o zawieszeniu naboru uzasadniła prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), Dorota Zawadzka-Stępniak. Jak wyjaśniła, program wymaga gruntownej reformy ze względu na skalę nadużyć i nieprawidłowości, które utrudniają jego efektywne działanie.

– Zaczynamy pierwszą dużą modernizację tego programu po sześciu latach jego działania – mówiła Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jak wyjaśniają decydenci, program w nowej odsłonie ma wrócić na wiosnę 2025 roku z przejrzystymi zasadami i nowymi źródłami finansowania. Do tego czasu wszystkie wnioski złożone przed wstrzymaniem naboru zostaną rozpatrzone, ale możliwość tworzenia nowych formularzy została zablokowana.

Krytyka decyzji

Decyzja o zawieszeniu programu spotkała się z ostrą krytyką. Polski Alarm Smogowy (PAS) uruchomił licznik na swojej stronie internetowej, wskazujący liczbę dni, przez które program pozostaje zawieszony. Organizacja zaapelowała do premiera Donalda Tuska o natychmiastowe wznowienie przyjmowania wniosków.

– Wstrzymanie naboru do Programu Czyste Powietrze bez uprzedzenia i żadnego okresu dostosowania, to przejaw urzędniczej niekompetencji i arogancji – komentuje decyzję NFOŚiGW Polski Alarm Smogowy.  – Decyzja Narodowego Funduszu Środowiska i Gospodarki Wodnej jest kuriozalna, niezrozumiała, skandaliczna i podważa zaufanie do instytucji państwa – ocenił Andrzej Guła, prezes PAS.

– Jestem przerażony stopniem niekompetencji zarządu NFOŚiGW, który z dnia na dzień bez żadnej zapowiedzi wyłączył możliwość składania wniosków. Proszę sobie wyobrazić, że ktoś od tygodnia zbierał faktury, już chciał złożyć ten wniosek i nagle w sposób absolutnie niezapowiedziany dowiaduje się o tym, że nie będzie mógł tego zrobić – zwraca uwagę prezes.

Były wiceminister klimatu i środowiska, Ireneusz Zyska, również skrytykował tę decyzję, nazywając ją „absolutnie nielogiczną” i „dowodem nieudolności obecnej ekipy rządzącej”.

Licznik Polskiego Alarmu Smogowego w związku z zawieszeniem programu Czyste Powietrze

Problemy mieszkańców Mosiny

Zawieszenie programu dotyka szczególnie mieszkańców Mosiny, gdzie problem smogu jest jednym z najpoważniejszych w regionie. W sezonie grzewczym jakość powietrza znacząco się pogarsza, co utrudnia codzienne życie mieszkańcom. Dopuszczalna maksymalna norma Unii Europejskiej wynosi 35 dni z przekroczeniem dobowych limitów stężenia pyłu PM10, a Mosina, z wynikiem 29 dni, znajduje się niebezpiecznie blisko tego limitu.

Dodatkowo, wymiana kopciuchów należących do gminy Mosina nie przebiega tak sprawnie, jak powinna. Więcej  w artykule: Wymiana kopciuchów w gminie Mosina: wyższe standardy czy podwójne standardy?

Wśród mieszkańców Mosiny narasta więc coraz większa frustracja związana z jakością powietrza i problemami, które dodatkowo potęgują zjawisko smogu. Komentarze publikowane pod artykułami na ten temat, przybliżają skalę codziennych trudności, z jakimi borykają się mieszkańcy.

– Spacer z dzieckiem ul. Skrajną to najgorsze z codziennych doświadczeń. Czarny duszący, drażniący oczy dym. Podobnie na ulicy Sowinieckiej – brzmi jeden z komentarzy mieszkańców.

– Problemem jest niekontrolowana i prowadzona bez jakiegokolwiek przemyślenia rozbudowa Mosiny i okolic. Zabudowa która powstaje ostatnimi czasy powoduje że nie ma możliwości przewietrzenia pomiędzy budynkami. Położenie geograficzne miasta także nie pomaga w naturalnym pozbyciu się efektów spalania. Tak więc piece są tylko częścią problemu – zauważa kolejny czytelnik.

Co dalej?

Reforma programu „Czyste Powietrze” budzi przede wszystkim obawy o dostępność środków. Mieszkańcy, którzy nie zdążyli złożyć wniosków, muszą czekać na wiosnę, kiedy program ma zostać wznowiony. Informacja o wznowieniu naboru wniosków pojawi się na stronie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu.

Polski Alarm Smogowy apeluje do rządu o przyspieszenie prac nad reformą programu i pilne wznowienie naboru wniosków. Dla mieszkańców miejscowości takich jak Mosina, gdzie problem smogu jest szczególnie dotkliwy, czas działa na niekorzyść. Nadchodząca zima i coraz większe zanieczyszczenie powietrza wymagają natychmiastowych działań, a bezczynność może tylko pogłębić problem zanieczyszczonego powietrza w naszym regionie.

Smog a zdrowie

Zanieczyszczone powietrze ma bezpośredni wpływ na zdrowie mieszkańców. Długotrwałe narażenie na smog zwiększa ryzyko chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, a także nowotworów. Szczególnie zagrożone są dzieci, osoby starsze oraz osoby z chorobami przewlekłymi. W sezonie grzewczym smog staje się poważnym problemem, który negatywnie wpływa na jakość życia i wymaga natychmiastowych działań, takich jak wymiana źródeł ciepła czy termomodernizacja budynków.

Ranking powstał w oparciu o roczne oceny jakości powietrza GIOŚ za rok 2023