Kolekcjonerzy i ich zbiory – zabytkowe telefony

Nie tak dawno, kiedy spotkałem się z moim starym przyjacielem musiałem bardzo długo wysłuchiwać, jakie to on ma straszne problemy. Chodziło o kupno prezentu gwiazdkowego dla jego siedemnastoletniego wnuka, miała to być super komórka.

Pomyślałem, że warto przy tej okazji dziś, kiedy staroświecki telefon odszedł w przeszłość, kiedy możemy go tylko zobaczyć w gablotach muzealnych lub bardzo rzadko na targach staroci, czy też podziwiać w nielicznych zbiorach i kolekcjach, przypomnieć co nieco. Za wynalazcę pierwszego telefonu uważa się Szkota, Aleksandra Bella, który pierwszy w roku 1876 opatentował ten wynalazek, zwiastując tym samym nadejście nowej ery w kontaktach międzyludzkich.

Wśród dawnych telefonów zwracają uwagę niepospolitą urodą telefony o konstrukcji drewnianej, przeznaczone do zawieszania na ścianie. Aparat taki uruchamiany był przez pokręcenie korbką, a dzwonek przypominał budzik i umieszczony był na zewnątrz obudowy.

Kolejnym etapem rozwoju telefonu było umieszczenie dzwonków wewnątrz skrzynki oraz połączenie mikrofonu z słuchawką, w końcu – likwidacja systemu korbkowego.

W Polsce pierwszy telefon zainstalowano w stolicy 13 lipca 1882 r. przy ul. Próżnej 10. Była to centrala ręczna, system MB na miejscowej baterii z siecią napowietrzną, jednoprzewodową (drugim przewodem była ziemia) zawieszoną na słupach i stojakach dachowych.

W roku otwarcia centrali liczba abonamentów wynosiła 163, aby już w 1885 r. wzrosnąć do 520. Wrogiem tych instalacji w owych czasach, jak pisała prasa, były wichury i koty dachowe.

Okres międzywojenny to błyskawiczny rozwój telekomunikacji w Polsce, zarówno pod względem technicznym jak i ilości abonamentów, czy przeprowadzonych rozmów. W Latach 1935 – 38 liczba abonamentów przekroczyła 77 tysięcy.

Kolejnym etapem rozwoju aparatu telefonicznego były niewątpliwie I i II Wojna Światowa. Wprowadzono szereg ulepszeń technicznych dla celów wojskowych i cywilnych. Jednak wojny przede wszystkim spowodowały niepowetowane straty wśród zabytkowych telefonów. Aparaty z XIX w. i pierwszego dwudziestolecia XX wieku są już wielką rzadkością i podlegają ochronie konserwatora zabytków. Stanowią równocześnie ciekawy temat kolekcjonerski. W latach osiemdziesiątych do znanych kolekcjonerów starych telefonów w Polsce należał Włodzimierz Kuczyński z Warszawy, który zgromadził w swej bogatej kolekcji ponad 50 modeli z okresu 1878 – 1939. Zbiory swoje prezentował na licznych wystawach i pokazach. Spowodowało to, że eksponaty warszawskiego zbieracza, szczególnie ta część najstarsza, uczestniczyły i były wykorzystane w wielu serialach telewizyjnych i filmach fabularnych, takich np., jak: „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Zamach stanu”, „Śmierć prezydenta”. 

Zbiory zawierały m.in. aparaty telefoniczne produkcji Polskiej Spółki Telefonicznej z lat trzydziestych, a także aparaty szwedzkiej firmy „Ericsson” oraz innych firm europejskich.

Należy wspomnieć, że kolekcja była w pełni sprawna technicznie i wizualnie.

W zasadzie to tyle o pradziejach aparatu telefonicznego. Pozostaje na koniec dodać z dużą satysfakcją, że wśród niezbyt licznych kolekcjonerów starych telefonów w kraju, Mosina ma także swego przedstawiciela, jest nim Przemysław mieszkaniec okolic Poznania, którego zbiory są również bardzo ciekawe.

Zebrał i opracował Henryk Pruchniewski

Źródło: Kolekcjoner Polski 1984/85