Pałac w Będlewie

Czy Czarna Dama błąka się nocami po Pałacu w Będlewie?

Kórnicki zamek ma swoją Białą Damę, przechadzającą się nocami po parku, zamek szamotulski – nieszczęśliwą Halszkę, którą w pokutniczych szatach można zobaczyć w pochmurną noc księżycową w pobliżu baszty. Po Pałacu w Będlewie natomiast, o czym wie niewielu, błąka się Czarna Dama.

Ośrodek Badawczo-Konferencyjny Instytutu Matematycznego PAN w Będlewie położony jest 30 kilometrów od centrum Poznania (2 km od trasy Poznań-Wrocław), 8 km od Mosiny. Graniczy z Wielkopolskim Parkiem Narodowym. Jego dużym atutem jest urokliwe usytuowanie, w sąsiedztwie pięknych jezior i lasów.

Główną atrakcją ośrodka jest pałac zbudowany w stylu neogotyku angielskiego z 1866 roku (architekt jest nieznany). Oficyny dworskie, a także nowocześnie wyposażony budynek hotelowy, odnowione w latach osiemdziesiątych, pełnią funkcje noclegowe oraz konferencyjne. Wnętrza pałacu zachowały niezwykły urok i atmosferę.

Pierwsze wzmianki o wsi Będlewo pochodzą z końca XII wieku – właścicielem był ród rycerski Łodziów, których potomkowie nosili nazwisko Będlewscy. W następnych wiekach Będlewo przechodziło w ręce różnych wielmożów, w XVII w. właścicielami Będlewa zostają Potoccy, tzw. wielkopolska gałąź Potockich. W 1851 r. Józefa z Wyszyńskich Potocka ufundowała kaplicę przy Kościele Parafialnym w Łodzi. Znamienitym właścicielem Będlewa przez 37 lat był Bolesław Potocki (1861 – 1898), który powiększył majątek składający się wtedy z: Będlewa, Wronczyna, Dymaczewa, Zamysłowa, Srocka, Wojnowic, Dakowych Mokrych – w sumie 4.728 ha. Potocki był założycielem Banku KLIWECKI, POTOCKI I SKA, członkiem KOMITETU TEATRALNEGO – ofiarował Spółce akcyjnej TEATR POLSKI, ogród i plac pod budowę teatru. Za jego życia około 1866 r. przebudowano pałac w Będlewie. Pierwsze zabudowania to dwór kryty strzechą, który stał bliżej bramy.

Pałac

Wchodząc do Pałacu, znajdujemy się w pięknym holu, w którym zachowana jest oryginalna  posadzka, drewniana balustrada z herbem Potockich oraz sufit. Po lewej stronie mamy największą salę, tzw. Rycerską. Na ścianach widać częściowo zachowaną szarą polichromię z herbami Potockich i literką P – herb Pilawa. Kiedyś pod drewnianym sufitem widniały portrety królów Polski. Jest tu też biblioteka, a w niej piękny drewniany kominek, odtworzone tapety z materiału, boazerie oraz stiuki na suficie. Po stronie prawej mamy salę w stylu rokoko, na ścianach są odtworzone tapety z materiału oraz stiuki na suficie. Wchodzimy następnie do saloniku okrągłego (niebieskiego – zwanego niesłusznie kaplicą), w którym odtworzono bordowe nisze (prawdopodobnie stały w nich kopie posągów antycznych). Zachowane zostały kominki z białego marmuru.

Idąc dalej przechodzimy do kwadratowego saloniku oraz pokoi sypialnych. Na piętrze znajdowały się pokoje przeznaczone dla innych członków rodziny i gości. Wszystkie pokoje (na parterze i na piętrze) były pięknie ozdobione w stylu neogotyckim – stolarka boazeria, gzymsy itp. W chwili obecnej pomieszczenia na piętrze są wyłączone z użytkowania.

Pałac posiadał instalację centralnego ogrzewania, początkowo nawiewną potem na początku XX wieku wprowadzono grzejniki.

Park otaczający pałac zajmuje około 9 ha. Jest to park w stylu angielskim, przechodzący w park leśny. Rosną tu unikalne, chronione prawem drzewa. Z jednej strony pałacu znajduje się marmurowa fontanna, z drugiej strony dwa stawy oraz taras kwiatowy. Jeden ze stawów posiada wyspę z romantyczną grotą. Miejscowe podanie głosi, że w grocie mieściła się kaplica, wybudowana na pamiątkę tragicznej śmierci trzyletniej córeczki właściciela, która utonęła w stawie.

Jeszcze kilkanaście lat temu na terenie parku hodowano bażanty.

Bolesław Potocki i Czarna Dama

Właściciel Będlewa to barwna postać. Jego życie rodzinne nie było wesołe, wcześnie stracił dwóch braci, wcześnie też owdowiał. Ożenił się powtórnie. Kiedy córka Bolesława z drugiej żony, słynna z urody Felicja oraz wnuk po pierwszej żonie – Alfred Miączyński nawiązali romans, wybuchł ogromny skandal. Zdradzony mąż Felicji – Maciej Mielżyński zastrzelił kochanków w pałacu w Dakowych Mokrych. Za zabójstwo nie poniósł żadnej kary – sąd uniewinnił go, ponieważ wystąpił w obronie honoru swojego i swojej rodziny.

To tragiczne wydarzenie wiąże się z powstaniem legendy o Czarnej Damie, błąkającej się po komnatach. Niektórzy z pracowników ośrodka twierdzą, że widzieli ją, jak nocami przechadza się po pałacu.

W 1939 r. Będlewo znalazło się w rękach Elżbiety z Miączyńskich Ledóchowskiej. W czasie wojny w pałacu urzędował komisarz Rzeszy ds. utrwalania narodowości niemieckiej. Niemcy zamalowali polichromie w Sali Rycerskiej oraz zniszczyli portrety królów polskich i wyposażenie pałacu.

Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk

Po wojnie majątek został przejęty przez skarb państwa. W Pałacu mieściły się różne szkoły, a w budynku stajni kino. W 1976 r. zespół parkowo-pałacowy przejęła Polska Akademia Nauk z Poznania i działał on jako Ośrodek Pracy Twórczej. Na przełomie lat 70 i 80-tych pałac był remontowany przez Pracownię Konserwacji Zabytków. Odsłonięto polichromie, odgrzybiono, pokryto dach blachą miedzianą, itp. W 1996 r. zespół Pałacowo-Parkowy przejmuje Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk. Powstaje Ośrodek Konferencyjny i następuje jego szybki rozwój.

W 1997 roku zostaje wybudowany budynek hotelowy, później powozownia (budynek z dużymi oknami), zaadoptowany na salę wykładową, wyjście na folwark (budynek z recepcją i wieżyczką  – a w niej zachowany, bijący na trwogę dzwon), oficyna dworska, stajnia (nad wejściem głównym odrestaurowana głowa konia, zachowane drzwi), w której znajduje się kolejna sala wykładowa. Oczyszczono park i stawy.

Ośrodek pełni funkcję Matematycznego Centrum Badawczo-Konferencyjnego IM PAN. W Europie znajdują się tylko trzy takie ośrodki. Ośrodek w Będlewie jest największym z nich. W naszej bazie hotelowej może pomieścić się ponad 150 osób.

Chociaż Ośrodek odwiedziło wielu znamienitych matematyków, artystów, polityków i przedsiębiorców, to dzisiaj otwarty jest dla wszystkich zainteresowanych, a dzięki zaufaniu klientów organizujących w ośrodku różnego rodzaju spotkania historia dopisuje kolejne rozdziały…

Pałac w Będlewie, fot. Instytut Matematyczny PAN