Zarys dziejów pieniądza chińskiego
Pierwsze wzmianki o istnieniu państwa chińskiego określa się na lata 2200 -1700 p.n.e. i miało to miejsce za panowania dynastii Xia. Natomiast historia pieniądza w Chinach liczy grubo ponad cztery tysiące lat.
Chiny – olbrzymi kraj o zaludnieniu ponad 1.3 miliarda ludzi, to równocześnie jedna z potęg gospodarczych świata, trzecie co do powierzchni państwo na ziemi, po Rosji i Kanadzie.
Kraj Dalekiego Wschodu o odmiennej kulturze, historii i obyczajach, a nawet o odmiennym kalendarzu, (według chińskiego kalendarza księżycowego rok 2011 rozpoczął się nie 1 stycznia, lecz 3 lutego, jest spod znaku królika, natomiast rok ubiegły był spod znaku tygrysa).
Pierwszymi przedmiotami, których używano jako pieniędzy na terenach zamieszkałych przez Chińczyków były muszelki, zwane „karui” lub muszelki porcelanowe. Ponieważ „porcelanki”, a raczej ślimaki nie w pełni pokrywały zapotrzebowanie, zaczęto muszelki wypalać z gliny – ich imitacje. W IV wieku p.n.e. zaniechano używania muszelek jako pieniądza nie monetarnego, rozpoczęła się bowiem nowa era – epoka brązu, w której to Chińczycy dzięki swoim zdolnościom i dużej wiedzy stworzyli nową formę monetarną, powstały pierwsze chińskie monety. I tu, duże zaskoczenie – najstarsze chińskie monety, odkryte przez archeologów pochodzą z czasów dynastii Zhou (1122 p.n.e.), miały kształty narzędzi rolniczych – łopat, noży, lemiesza lub miecza. Monety – łopaty były rozpowszechnione, szczególnie wśród rolniczej ludności, miały one pierwotnie 10 12 cm długości i ważyły ok. 50 g. W późniejszym okresie zostały opatrzone napisami z nazwą miejsca ich odlania. Monety tego kształtu i wagi miały zatem różną wartość nabywczą, w praktyce jednak okazały się mało praktyczne. Zaczęto więc poszukiwać nowych, wygodniejszych kształtów dla nowych monet. U schyłku dynastii Zhou odlano pierwsze monety okrągłe z charakterystycznym otworem kwadratowym w środku. Okrągły kształt monety miał symbolizować niebo, zaś kwadratowy otwór w środku – ziemię. Tu należy dodać, że okrągłe monety z otworem w środku okazały się bardzo praktyczne, można było bowiem przewlekać je na sznur, w określone wiązki wartości, co z kolei ułatwiało ich przechowywanie i ułatwiało tez transakcje handlowe. Warto jeszcze dodać, że kształt monety chińskiej – okrągły z kwadratowym otworem przetrwał niezmieniony przez wieki, aż do upadku cesarstwa, oraz to, że w czasach dynastii Han monety z tego okresu mają napisy w dwóch stylach pisma.
Pierwszy banknot na świecie
Olbrzymią ciekawostką w dziejach pieniądza jest to, ze po raz pierwszy w historii, w okresie panowania dynastii Song, tj. około 960 – 1279 r. wydano pierwszy na świecie banknot. Natomiast pierwsze monety srebrne bez otworowe zaczęto emitować w Chinach dopiero w 1878 r. Monety te były wzorowane na monecie hiszpańskiej i dolarze meksykańskim. Po upadku cesarstwa w 1911 r. chiński system monetarny uległ gwałtownemu przeobrażeniu w oparciu o wzorce zachodnie.
Z chaosu wojen domowych, wojny z Japonią i zwycięstwa komunistów pod wodzą Mao Zedonga wyłonił się nowy „pieniądz ludowy”, monety ludowe nazwano jenem, nowa moneta chińska staje się powoli walutą ogólnoświatową, a to wpływa również na większe zainteresowanie numizmatyką chińską.
Na koniec pewne wyjaśnienie – mówiąc o monetach chińskich słyszymy „monety keszowe”, powstało to stąd, że w przeszłości wartość monet chińskich opisywana była w języku angielskim jako one cash i tak powstała polska nazwa monet – monety keszowe.
Henryk Pruchniewski
Płyta drukarska oraz odbitka pieniądza bao chao; fot. wikipedia.org
Wasze komentarze (4)
Etymologia wyrażenia „moneta keszowa” jest dość ciekawa. Pewnym jest, że słowo to trafiło do Polski z języka angielskiego (ang. cash coin). Natomiast skąd określenie cash coin wzięło się w angielskim nie jest już takie łatwe. Droga na skróty sugerowałaby angielskie słowo cash (pieniądze), zaczerpnięte z języków romańskich (fran. casse, port. caixa), a wywodzące się z łaciny od słowa „capsa”. Jednakże wielu badaczy uważa, że słowo „cash” odnoszące się do monet chińskich nie wywodzi się z angielskiego, tylko z tamilskiego „kaacu/kaasu” (a tenże język sam miał je zaczerpnąć z sanskryckiego karshu), które w Indiach oznaczało monetę miedzianą o najniższym nominale. Prawdopodobnie właśnie kolonizatorzy przenieśli zanglizowaną nazwę tamilskiej monety do Chin. Utrwaliła się ona tam szczególnie mocno podczas technologicznej reformy produkcji monet (II poł XIX w.). Wówczas rozpoczęto w Chinach produkcję monet bitych. Produkcja odbywała się na maszynach z Zachodu. Monety otrzymały wtedy napisy w alfabecie łacińskim „cash”. Jeśli chodzi o „klasyczne” monety keszowe, czyli tak zwane „brązowe monety z dziurką”, to te produkowane były techniką odlewu. Warto zaznaczyć, że miejscowi nigdy nie stosowali nazw typ „cash” odnosząc się do nich, tylko odpowiednio: w Chinach 1 wen, w Wietnamie 1 van, w Japonii 1 mon, a w Korei 1 mun.
W dawnych czasach Chińczycy rzeczywiście nie używali słowa „cash”. Jest to przecież słowo angielskie, nie chińskie. Jednak w okresie dolarowym to słowo pojawia się na wielu banknotach i monetach jako określenie jednostki pieniężnej. Nie można więc mówić „nigdy”. Słowo to pojawia się też na monetach innych krajów, na przykład Mysore (Indie).
„Prawdopodobnie właśnie kolonizatorzy przenieśli zanglizowaną nazwę tamilskiej monety do Chin. Utrwaliła się ona tam szczególnie mocno podczas technologicznej reformy produkcji monet (II poł XIX w.). Wówczas rozpoczęto w Chinach produkcję monet bitych. Produkcja odbywała się na maszynach z Zachodu. Monety otrzymały wtedy napisy w alfabecie łacińskim „cash”.” – tak też napisałem.
Tekst: „Warto zaznaczyć, że miejscowi nigdy nie stosowali nazw typ „cash” odnosząc się do nich, tylko odpowiednio: w Chinach 1 wen, w Wietnamie 1 van, w Japonii 1 mon, a w Korei 1 mun.” odnosi się do zdania poprzedniego: „Jeśli chodzi o „klasyczne” monety keszowe, czyli tak zwane „brązowe monety z dziurką”, to te produkowane były techniką odlewu”.
W okresie dolarowym na określenie takiej monety (z brązu z kwadratowym otworem) używano też słowa 錢 – w zależności od transkrypcji było to: qian, chi’en, dz’iän. Potwierdza to również polska literatura (z tego okresu) z pierwszymi w niej wzmiankami na temat tych monet, stosując bardzo zniekształconą transkrypcję (prawdopodobnie pod wpływem dialektów północnochińskich języka mandaryńskiego) „czoh” lub „czoch”.
W Chinach nie stosowano terminu „cash” na określenie odlewanych monet z brązu z otworem w środku.
„Prawdopodobnie właśnie kolonizatorzy przenieśli zanglizowaną nazwę tamilskiej monety do Chin. Utrwaliła się ona tam szczególnie mocno podczas technologicznej reformy produkcji monet (II poł XIX w.). Wówczas rozpoczęto w Chinach produkcję monet bitych. Produkcja odbywała się na maszynach z Zachodu. Monety otrzymały wtedy napisy w alfabecie łacińskim „cash”.” – tak też napisałem.
Tekst: „Warto zaznaczyć, że miejscowi nigdy nie stosowali nazw typ „cash” odnosząc się do nich, tylko odpowiednio: w Chinach 1 wen, w Wietnamie 1 van, w Japonii 1 mon, a w Korei 1 mun.” odnosi się do zdania poprzedniego: „Jeśli chodzi o „klasyczne” monety keszowe, czyli tak zwane „brązowe monety z dziurką”, to te produkowane były techniką odlewu”.
W okresie dolarowym na określenie takiej monety (z brązu z kwadratowym otworem) używano też słowa 錢 – w zależności od transkrypcji było to: qian, chi’en, dz’iän. Potwierdza to również polska literatura (z tego okresu) z pierwszymi w niej wzmiankami na temat tych monet, stosując bardzo zniekształconą transkrypcję (prawdopodobnie pod wpływem dialektów północnochińskich języka mandaryńskiego) „czoh” lub „czoch”.
W Chinach nie stosowano terminu „cash” na określenie odlewanej monety z brązu z otworem w środku.