Hełm bojowy Wojska Polskiego
Hełm bojowy wchodził w zakres uzbrojenia obronnego i służył już od czasów starożytnych do ochrony głowy wojownika. Używano go już kilka tysięcy lat temu w armiach starożytnego Egiptu, Grecji, Rzymy. Początkowo starożytny dzwon hełmu robiono z kawałka grubej skóry, niekiedy okładając dodatkowo płytkami rogów.
Później wykuwano hełm z blachy brązu, a potem wyłącznie z blachy żelaznej.
W dobie średniowiecza w Europie doszło do niebywałego rozkwitu formy w budowie hełmu. Powstały m.in. kopulaste, zamknięte hełmy garnczkowe, przypominające swą formą raczej odwrócone wiadro. Hełm garnczkowy był całkowicie zamknięty – chronił głowę, kark i szyję. Miał jednak istotną wadę – ograniczał słuch, pole widzenia i co najgorsze, utrudniał oddychanie. Był ponadto ciężki.
Hełmy garnczkowe noszono również w Polsce do połowy XIV wieku. Około drugiej polowy tego wieku hełm garnczkowy zaczęto przekształcać z wojskowego w hełm turniejowy, a następnie w paradny – nadal pozostawał on symbolem rycerstwa.
W okresie Renesansu wraz z powolnym odchodzeniem od uzbrojenia płytowego hełm ulega stopniowej redukcji. Na zachodzie Europy hełm bojowy zaniknął właściwie już w XVII w.
W Polsce trwał do połowy XVII wieku.
Następny etap historii hełmu bojowego to dopiero wiek XX. Współczesny hełm bojowy powstał we Francji, stał się najsławniejszym hełmem świata. Opracowany został pod kierownictwem naczelnego intendenta armii francuskiej, płk. Adriana, od którego nazwiska nosi nazwę (wz1915).Hełm ten zrobił zawrotną karierę – tylko w czasie I Wojny Światowej używany był w armiach belgijskiej, włoskiej, rumuńskiej, rosyjskiej. Po Francji, lecz jeszcze w 1915 r. własny wzór hełmu bojowego wprowadziła Wielka Brytania. Był to tzw. hełm MK-I, wytłoczony z jednolitej blachy manganowej. Również Niemcy wprowadzili do wyposażenia swej armii własny wzór nowego hełmu bojowego. W pierwsze egzemplarze zaopatrzone zostały wojska walczące pod Verdun w 1916 r. Hełm ten ze względu na swoją formę, doskonale chroniącą głowę żołnierza, uznany był za najlepszy. Jednakże jego mankamentem był bardzo duży ciężar. Natomiast na wyposażeniu organizowanego w latach 1918 -1919 Wojska Polskiego znalazło się wyłącznie uzbrojenie, pochodzące z uzbrojenia byłych armii zaborczych. Jedynym charakterystycznym polskim elementem na tych obcych hełmach były malowane na biało z przodu orzełki polskie. Były to też hełmy francuskie WZ 1915 oraz niemieckie, które pochodziły z zasobów pozostawionych w naszym kraju przez niemieckiego okupanta. Jeżeli chodzi o hełmy francuskie, to była w nie wyposażona całkowicie armia gen. Józefa Hallera we Francji. Hełmy te posiadały z przodu tłoczony w blasze i montowany odrębnie boczek w postaci liter RF.
W roku 1931 po raz pierwszy został opracowany oryginalny typ polskiego hełmu bojowego jako hełm przeznaczony dla wszystkich rodzajów wojsk. Hełm w 1931 r. był hełmem bardzo na ówczesne czasy nowoczesnym, jednoczęściowym o głębokiej formie i nie dużym ciężarze – 1300 g. Nie ustępował w niczym najlepszemu podówczas na świecie hełmowi niemieckiemu.
W 1939 r., w kampanii wrześniowej hełm WZ 31 był na wyposażeniu Wojska Polskiego.
Jeżeli chodzi o oddziały partyzanckie działające na terenie kraju w czasie II Wojny Światowej to hełmów bojowych używano raczej sporadycznie, a wśród używanych były to przeważnie przedwojenne polskie WZ 31 oraz zdobyczne hełmy niemieckie. Malowano na nich bardzo widoczne znaki polskie. W odróżnieniu od partyzantki, hełmy stosowano powszechnie w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 r. Były to hełmy głownie polskie – zdobycze niemieckie oraz nawet hełmy strażackie.
Powstałe na terenie Związku Radzieckiego w 1943 r. Wojsko Polskie było wyposażone i uzbrojone przez armię radziecką, stąd też używało ono hełmów radzieckich WZ 1940. Hełmy te używane były przez Ludowe Wojsko Polskie aż do lat pięćdziesiątych, kiedy to zastąpione zostały hełmami produkcji polskiej WZ 1950. Hełmy te pozostały na wyposażeniu WP aż do lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia.
Polskie Siły Zbrojne, walczące na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim były wyposażone w hełmy brytyjskie.
Na zakończenie warto dodać, że od czasów I Wojny Światowej hełmy bojowe były robione z blachy stalowej, natomiast od lat 80. XX wieku zaczęły być stopniowo wypierane przez hełmy wykonywane z włókien sztucznych, zwłaszcza z włókien paraaramidowych (kelaru), które mają większą odporność niż hełmy stalowe.
Zebrał i opracował Henryk Pruchniewski
